Trip 38 - maart 2025

Op 23 maart vertrok Marcel met zijn zwager Garrie voor een rit naar de grens. Hij schreef hier dagelijks een uitgebreid blog over!

Dag 1 - het vertrek

Zondagochtend 9 uur. Het spel staat op de wagen. Ik had op de radio gehoord van Keep Them Warm en was meteen enthousiast. Hoe simpel en effectief is dit plan. Opgezet door studenten, met medewerking van mensen in het land die hulpgoederen verzamelen en een contactpersoon in Oekraïne voor de vluchtelingen die je terugneemt. Twee dagen heen, twee dagen terug. Mijn zwager Garrie Oomkens was meteen bereid dat samen met me te gaan doen. Niet onbelangrijk: hij heeft een camper. Ik bleek een pijnlijk gedateerd beeld te hebben van dit vervoermiddel, getuige mijn onnozele vraag of dat ding volbeladen de 100 wel kon halen. Het ding kan met gemak 180. Om 9 uur sharp meldde Garrie zich. De tocht kon beginnen, alleen niet naar Friesland zoals het plan eerst was, maar naar Sint-Oedenrode. Er bleek iets in Friesland misgelopen te zijn qua communicatie. Hulde aan het team om op zaterdagavond soepeltjes plan B te bedenken. Eenmaal aangekomen in Brabant werd de deur geopend door de Hans Nieuwkamp die met zijn vrouw (en nog anderen) een stichting runt die aan de lopende band hulpgoederen naar Oekraïne vervoert. Met het materiaal uit zijn loods kon je een paar kloeke vrachtwagens vullen, maar onze camper was ook goed voor een pallet medische hulpmiddelen en nog wat spul. Ik app de foto naar de appgroep met de vluchtelingen, die prompt koddig laten weten: is er nog stad voor ons? Een bizar google translate ongelukje voor 'is er nog plaats voor ons?' Met de vlam in de pijp scheurden wij door het Duitse land. Tegenwoordig betekent dat niet continu planken, want de kwaliteit van het Duitse spoor- en wegennet? Das war einmal. Niettemin: om acht uur reden we zonder een centje pijn onderweg de oprijlaan op van ons hotel, alwaar een weinig eloquente Pool met even zo weinig tanden ons te woord stond in staccato Duits. We hadden de naïeve gedachte van een pittoresk dorpje waar we nog een hapje konden eten met een welverdiend bruisend drankje erbij. Maar de drietand hielp ons kordaat uit de droom. Hij wilde met plezier een pizza bestellen maar dat moest meteen, want verder was alles dicht. Bier konden we halen bij een tankstation. En oh ja het duurde wel een uur.Soms valt het mee, soms valt het tegen. De pizza van het roemruchte bedrijf 'Pizza Maffia' kwam binnen een kwartier, was verrassend lekker en het bier (Tsjechisch uiteraard) smaakte uitstekend. Nu nog even dit blogje tikken en dan op naar morgen!

Dag 2 - de goederen afleveren

Dag 2 staat in het teken van het afleveren van de medische hulpmiddelen. Enkele puristen hadden ons 'subtiel' opmerkzaam gemaakt dat de 'reis naar Oekraïne' niet klopt omdat we dat land niet daadwerkelijk in gaan. Dat is helemaal juist en fijn dat die mensen zo goed opletten. Alles is volkomen veilig en de spullen leveren we keurig op enkele honderden meters van de grens af (het westen van de Oekraïne is ook veilig dus heroïsch is de tocht natuurlijk allerminst).

De reis staat evident wel in het teken van wat er in dat land gebeurt, dus de puristen kunnen de pot op. We zien overigens 50 kilometer voor de grens tal van aanwijzingen dat het vandaag geen schoolreisje is. Zo halen we een konvooi in van tanks en afweergeschut en bij iedere afslag staat politie met sirenes, maar de drones zijn ons niet om de oren gevlogen en een enkel vervaarlijk geluid bleek bij nadere inspectie een krijsende vogel.

Net als op dag 1 ging het van een leien dakje. We beginnen met een snoeistrakke doppio. Denk vooral niet dat Polen een achterlijk land is. Zelfs het tankstation in het tamelijk suffe dorpje van onze overnachting had kwaliteit koffie die in Nederlandse tankstations nog een vage ambitie is. Al snel bleek dat wij te vroege vogels waren en we dreigden aan te komen op een te vroeg tijdstip op de plaats van bestemming. Geinig detail: de man in Polen had ook gewoon een baan (als archivaris) en kon de spullen (als vrijwilliger) pas rond 17u ophalen.

Nu kom je vanaf de grens gelukkig langs een niet extreem lelijk plaatsje genaamd Krakau. Daar was ik stomtoevallig vorig jaar met mijn vrouw ook al geweest en die parel van Europa konden we niet aan ons voorbij laten gaan natuurlijk, te meer daar Garrie daar nog niet eerder was geweest.

In Krakau aangekomen bleek er op het grote plein een luidruchtige demonstratie aan de gang te zijn TEGEN Oekraïne. Luidruchtig in de zin dat er snoeiharde wansmakelijke muziek uit de boxen schalde. De opkomst was nog pathetischer dan een gemiddeld oploopje van de FVD. Zegge en schrijve drie man en een paardenkop, waarbij Garrie en ik nog een felle discussie voerden over wie de paardenkop was.

Aangekomen bij de grens ging het uitladen met de archivaris en zijn vriend soepeltjes en konden wij geëscorteerd door de vriendelijke mannen ons appartement gaan opzoeken in een schitterende historische plaats met een uitspraak waar je een uur op moet oefenen en het dan alsnog fout doet: Przemysl.

Het is hét moment van de dag dat bier het lekkerst smaakt en praktische zaken het minst. Ons appartement was zo'n modern gevalletje waarin de eigenaars van mening zijn dat ze alles superslim hebben geregeld met miljoenmiljard codes.

De code voor de slagboom bleek fout. Na veel gezucht en gekreun besloot ik in een opwelling een Pool ruw af te snijden die toevallig wel de goede code had. De helpdesk was onderdeel van het libretto van de talentloze lokale operettevereniging. Na een eindeloze serie vragen in het keuzemenu (waaronder de vraag: For English press 2) was de cruciale laatste aanwijzing in het Pools waarna er werd opgehangen. Helaas komt mijn Pools niet veel verder dan Dziekuje en Dzien Dobry, dus wat te doen? Nog maar een nummer, en toen kwam alles toch nog op zijn pootjes. Zelfs Fort Knox kom je ruimschoots gemakkelijker binnen.

We stoomden snel door naar het restaurant, ons aangeraden door de (half?) Poolse student Wiki Urban van Keep Them Warm (eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik hierin een artiestennaam vermoedde, maar daar zijn verder geen bewijzen van). Het bleek een voltreffer. Als fanatieke hobbykok weet ik hoe moeilijk het is om eendenborst echt goed te krijgen, maar hier hadden ze hem sous-vide bereid en het was goddelijk. En zo konden we ons gedorst en gelaafd opmaken voor de volgende dag: de ontmoeting met de vluchtelingen.

Dag 3 -ontmoeting met de vluchtelingen

De derde dag staat in het teken van het ontmoeten van de vluchtelingen en hen naar de grens van Duitsland brengen. Een potentieel delicate opdracht, omdat het op voorhand niet duidelijk is in welke mentale situatie de vluchtelingen zich bevinden. We voorvoelen dat het bij Natalia (53) en haar kleinzoon Maxim (16) niet heel zwaar gaat worden getuige een grapje dat ze zich gisteren wisten te permitteren. Humor (mits goed getimed) is sowieso een enorm sterk sociaal smeermiddel, zo zou ook deze reis blijken.

Voor ons begon de dag bijzonder goed. En dan doel ik niet op het feit dat de slagboom zomaar openging. Neen. Op een paar minuten lopen van ons appartement wist een ontbijttent om half acht een belachelijk lekkere Shakshuka te produceren. Mijn vrouw grapte al dat ik dan toch stiekem een kookblog hiervan kon maken.

We ontmoeten Natalia en Maxim stipt om negen uur. Een vrolijke oma en een licht schuchtere puber. We hadden een goed gevoel. Ik had verwacht dat de puber in kwestie het Engels machtig zou zijn maar dat was niet geval. Later op de dag bleek hij meer Engels te kunnen dan hij zelf durfde toe te geven. Duits of Frans waren ook niet aan de orde, waardoor we het moesten doen met mijn uiterst basale kennis Pools en Russisch, maar veel belangrijker: met de Google vertaal app.

Die app is geinig. Je spreekt iets in in je eigen taal, je drukt op een knop en dan zegt een lieftallige dame iets in het Oekraïens. Je moet wel goed opletten want die microfoons zijn verre van perfect. Voor je het weet converseer je in het Babylonisch.

Je wordt wel geholpen door het feit dat de app typt wat je zegt, waardoor je foutjes eruit kan halen, maar men let niet altijd goed op. Ronduit hilarisch werd het toen ik zei: 'Ik vertel morgen wel iets over Duitsers als Garrie rijdt.' Dat was een beetje dom van me, want die app kan 'Garrie' natuurlijk niet aan, waardoor de vertaling iets werd in de trant van: 'Ik vertel morgen wel iets over Duitsers als jullie rijden.' Ik keek in de ogen van twee volkomen verbijsterde Oekraïners die vragend naar zichzelf wezen, waarna Gar en ik hard moesten lachen en de zaak vlot werd rechtgezet.

Maxim liet al snel weten hoe bijzonder hij het vond dat het rustig was (geen luchtalarm) en dat vliegtuigen hier niet betekenen dat je gevaar loopt. Ook maakte hij melding van het feit dat zijn oom in het bos op een landmijn was gelopen, met fatale afloop. Brr, ik moest iets verzinnen.

Toen we Przemysl (hebben jullie al geoefend op de uitspraak?) hadden verlaten en de snelweg was bereikt, zette ik mijn eerste troef in. Ik ben al jaren fan van het epische nummer 'Shum' van de Oekraïense band Go-A, de inzending van het songfestival 2022, ongetwijfeld het minste 'dertien-in-het-dozijn' nummer in de geschiedenis van het festival. Alles is bijzonder aan dat nummer. De zangeres zingt met boventonen wat een erg lastige techniek is en de diverse versnellingen zorgen voor een opzwepende hypnose.

De gok pakte goed uit, want de puber was in één klap zijn schroom kwijt en vertelde mij via de app waar het nummer over gaat en waarom het zo belangrijk is voor de Oekraïense cultuur. Oma en kleinzoon hadden inmiddels laten weten dat ze heel graag een bezoekje aan Krakau wilden brengen. Maxim was nog nooit buiten zijn land geweest en oma lustte ook wel een broodje cultuur. Aldus geschiedde, want op deze dag zat er wat lucht in het schema.

Na het nuttigen van de lunch liepen we naar de Grote Markt. Maxim filmde van alles, zijn ogen uitkijkend. Eenmaal op het plein beland, kreeg ik last van een onaangename sensatie. Ik heb een zeer goed geheugen voor muziek en ik meende de grafherrie te horen van de anti-Oekraïne demonstratie van de dag daarvoor. Zelfs als het om muziek gaat, zijn xenofoben fantasieloos kennelijk. Ik vroeg snel aan Garrie om de zaak te verkennen, want de Grote Markt is een dubbelplein met in het midden een imposant marktgebouw. De kakafonie was aan de andere kant, dus er was nog niks verloren.

Garrie kwam al snel terug. Het was foute boel. Weliswaar waren de drie man en een paardenkop van gisteren uitgebreid met een paar extra paardenkoppen, maar er was een tegendemonstratie op gang gekomen en de sfeer werd grimmig. Dat is wel het laatste waar je deze mensen mee wil confronteren dus we kozen een zijpad. Gelukkig is alles mooi in de historische binnenstad.

We konden de tocht vervolgen. Na wat Oekraïense muziek van Maxim werd het tijd voor onze muziek. Fijn dat Garrie en ik een enorm overlappende smaak hebben, dat scheelt een slok op een borrel op zo'n lange rit. Garrie koos voor 'Love', de Beatles remix van George Martin en zijn zoon. Garrie en ik joelden ongegeneerd mee met de bewerkte klassiekers, al was ik wel zo alert om schielijk op de fast forward knop te drukken toen 'Back in the USSR' zich aandiende.

Na het Beatles-geweld was er even stilte. Ik begon mij na een tijdje af te vragen wat deze mensen eigenlijk wisten van wat hen te wachten staat als ze morgen in Duitsland in het opvangcentrum belanden. Bij navraag bleek het antwoord: 'niets, het is een groot mysterie'.

Dat moest beter kunnen, dus ik ben even gaan bellen. Het is logisch dat hun toekomst onmogelijk in detail uitgestippeld kan worden, maar sommige dingen moeten ze toch weten. In oorlog leven is al een niet te bevatten onzekere wereld. Onzekerheid wil je zo veel mogelijk verminderen.

Na wat heen en weer gebel had ik het nummer bemachtigd van de Duitse opvang in Bochum. Een vriendelijke stem vroeg mij aan de lijn te blijven voor 'nadere vragen'. Ik heb dat 50 minuten volgehouden begeleid door muziek. Welk universeel pervers verdrag is eigenlijk verantwoordelijk voor het feit dat wachtrijen altijd ontsierd worden door kutmuziek? Alsof wachtenden het verdienen additioneel auditief gemarteld te worden. Toch maar vanavond even de website met een bezoekje vereren.

De dag werd waardig afgesloten in een klassiek Pools restaurantje. Geen fancy sous-vide zakken dit keer maar een eerlijk bereide maaltijd met zijn vieren. De zoon zei dat hij wat opgelaten was door al deze gulheid, maar ik counterde door te zeggen dat als hij in een veilig en welvarend land zonder geldzorgen zou wonen en ik een f&cking Poetin op mijn dak had, hij hetzelfde had gedaan. Hij knikte.

Hoewel het succes nog niet gevierd kon worden, waanden we ons heel even Asterix en Obelix die hun avontuur afsluiten met een everzwijn, met een glanzende bijrol voor de Duitse telefonist die als de bard Kakafonix stevig gekneveld in de boom zit als straf voor zijn valse noten.

Dag 4 - slotdag

De slotdag breekt vroeg aan met gekwinkeleer van een lijster. Er zijn ergere manieren om wakker te worden. Het voelt raar om vandaag al afscheid te nemen van Natalia en Maxim, maar dat is waarvoor we ‘getekend’ hebben.

Om 7:30u sharp vangt de reis aan naar het Ter Apel van de oosterburen: Bochum waar de opvang is geregeld, of beter de Landeserstaufnahmeeinrichtung. Duitsers blijven Duitsers. Ik ben benieuwd hoe ze Wordfeud spelen. Ik denk dat ze voor de zekerheid 14 letters krijgen.

Bij Maxim zien we een mooie ontwikkeling. Van een schuchtere puber naar een steeds zelfverzekerder adolescent die op diverse momenten zijn verantwoordelijkheid pakt, tot grote tevredenheid van zijn oma. Dat begint klein. Bij de tweede koffiepauze tovert Maxim Oekraïense snoepjes tevoorschijn. Nu heb ik een hekel aan snoepjes en mijn vorige ervaringen in het Oostblok hebben mij niet van mening doen veranderen. De snoepjes van Maxim (ik heb de eerste ronde nog weten over te slaan met een laf smoesje) blijken evenwel verrassend lekker, wat weer een kans op verbinding biedt.

De eerste koffiepauze heb ik benut door het huiswerk van gisterenavond met hen te delen. Ik heb uitgezocht wat hen te wachten staat. Het was dom en naïef van me om de opvang proberen te bellen. Boomer! Maar ik hou nu eenmaal van menselijk contact, vandaar dat ik toch graag wilde bellen. Ook plan B (het bezoeken van de website) verliet ik snel, want dat schiet ook niet op. Gelukkig hebben we altijd nog ChatGpt, die na een paar iteraties vlot de gewenste antwoorden ophoestte over hun rechten, financiën en andere relevante wetenswaardigheden. Ik besluit de informatie naar hen te mailen, waarna zij het weer in hun vertaalapp kunnen gooien.

Voor de zekerheid bel ik nog met mijn ex-collega, de voortreffelijke Victoria Shestalova, een Oekraïense gezondheidseconome die al heel lang in Nederland woont. Er is geen directe aanleiding voor dit gesprek, maar het lijkt me fijn dat ze even met iemand in hun eigen taal kunnen spreken waar ze ook op terug kunnen vallen later mocht dat nodig blijken.

Het wordt tijd voor een lesje Duitsers, zodat ze goed voorbereid zijn. Het lesje blijkt een interessante intellectuele uitdaging. Ik wil informatief zijn zonder te vervallen in karikaturen. Voor je het weet gaat het over Duitse humor, de oorlog of 1974. Overigens heb ik helemaal geen negatief beeld van Duitsers. Sterker nog: toen ik voor de Europese Commissie werkte, was het vaak een feest om met hen samen te werken. Om hen te helpen op een gebalanceerde manier in de paar zinnen die je gegund zijn in Google translate, is wel een puzzel.

Na het geslaagde puzzeltje (waar Don’t mention the war natuurlijk niet mocht ontbreken) en de lunch, besluit ik een ander idee in te zetten voor verbinding. Ik heb van mijn dochter een listige truc in Spotify geleerd. Je kiest een leuk nummer en zet daar het woord radio voor. Spotify maakt dan een playlist met verrassingen. Dus ik eerst een kek Oekraïens nummer gegoogeld. Natalia begon direct mee te zingen en Maxim keek tevreden. Ik toen sluw Radio ervoor gezet. Na een uur vraagt Maxim plechtstatig hoe ik in godsnaam aan zo’n goede playlist gekomen ben. Haha ik heb het maar eerlijk opgebiecht.

Halverwege de playlist word ik gebeld door Poolse Drietand die zelfs voor zijn doen zeer kortaf meldt dat er een hotelsleutel ontbreekt. Nadat alle zakken zijn geledigd, blijkt Maxim de schuldige. Ik probeer een Oekraïense variant van ‘Shit happens’. Die mensen hebben echt wel een reservesleutel en morgen stuur ik de sleutel terug over de post.

In de laatste pauze wil Maxim heel graag het woord. Hij gaat er speciaal goed voor staan. We voelen dat het niet om snoepjes gaat dit keer. Hun woonplaats Charkiv is een mooie studentenstad, zegt hij, net als Krakau. Als ze de Russen er eindelijk uitgeveegd hebben, wil hij de stad laten zien en ons kennis laten maken met Oekraïense gastvrijheid. Dat beloven we. Soms zijn dergelijk uitnodigingen gratuit. Deze niet.

Terwijl ik mijmer dat deze vier dagen ondanks het triviale sleutelincident vlekkeloos zijn verlopen, komen we een klein uur voor Bochum terecht in de moeder van alle files. Eerst nog een ‘gewoon’ ongeluk waar we een ruim halfuur aftikken, maar kort daarna een serieus ongeluk. Brandweerauto’s, sleepwagens, ambulances, politie: de hele jongenspeelkamer wordt leeggetrokken en we staan urenlang helemaal stil.

En dan gebeurt iets dat ik nog niet eerder heb meegemaakt. In de auto voor ons stapt een man uit, type stukadoor. Het kijkt links, hij kijkt rechts en pakt dan een drone uit zijn dashboardkast. Na wat gepiel stijgt het ding op. Ik ben bang dat Maxim dit associeert met minder leuke dingen, maar het omgekeerde is waar. Garrie en Maxim springen uit de auto en lopen naar hem toe om de camerabeelden van de drone te inspecteren. Ze komen teleurgesteld de resultaten melden.

Het ding blijkt precies dezelfde informatie te verschaffen die we al hebben. Er is een ongeluk, er zijn hulpdiensten en het is totaal onduidelijk hoe lang dit gaat duren. Leve de moderne technologie! Totdat de droneman geheel onverwacht zijn auto half draait (wat eigenlijk helemaal niet kan want iedereen staat stil) en plotseling een uiterst obscuur landweggetje inrijdt. Na wat aarzelingen volgen een aantal auto’s dit lumineuze maar tegelijk bizarre plan. Gar en ik kijken elkaar nog eens aan. Google maps weet het inmiddels ook niet meer. Wij besluiten de droneman te volgen.

Gelukkig hebben we een 4WD en na enige kilometers van hotseklots tot hatseflats bereiken we een geasfalteerde weg. We leven weer en na een uurtje kraaien we victorie. Nou victorie? Het is afscheid nemen. Partir c’est mourir un peu. Dat hebben die Fransen toch maar mooi door.

In die twee dagen hebben we een bijzondere band opgebouwd met Natalia en Maxim. Het voelt heel raar om dat abrupt af te ronden. Tegelijk is het onvermijdelijk. In het draaiboek stond dat dit een goed moment was om een ‘mand’ af te geven met stroopwafels en andere parafernalia, maar daarvoor heb ik een stevige allergie ontwikkeld. Ik sta vaak zelf op podia en krijg heel vaak goed bedoelde dingen waar ik helemaal niet op zit te wachten.

Ik probeer me te verplaatsen in deze mensen. Ze komen uit een gebied waar al jaren oorlog woedt. Er is gebrek aan alles. Ze besluiten wanhopig te vluchten naar het westen. Stroopwafels, iemand? Ik denk meer aan twee andere dingen. Harde kluiten en liefde.

Voor de liefde hebben we ons best gedaan. Het afscheid was zwaar maar goed. We moeten hen voor de slagboom in Bochum alleen laten. We schamen ons plaatsvervangend dat we ze hier achter moeten laten omdat we zelf in het land van Fabertjes en Fabeltjes wonen. De kluiten geef ik discreet aan oma die meer levenservaring heeft dan haar trotse kleinzoon. Die hoeft dat even niet te weten. Ons rest de tocht naar Nederland die zonder problemen verloopt. Ik omhels Garrie, de topgast die onmiddellijk ja zei toen ik hem vroeg en zijn camper beschikbaar stelde.

Hiermee is ons avontuur ten einde. Ik heb de blogs geschreven, uiteraard niet om onszelf veren in de derriere te steken, maar vooral om de fantastische studenten van Keep Them Warm in het zonnetje te zetten. En niet te vergeten om jullie allemaal te laten zien dat het niet alleen vrij simpel is voor iedereen om iets te doen (en bespaar me de smoesjes dat je het druk heb), maar ook bijzonder waardevol voor jezelf.